Şizoaffektif bozukluk, hem şizofreni semptomlarının (sanrılar, halüsinasyonlar) hem de duygudurum bozukluklarına (manik ya da depresif ataklar) ait semptomların bir arada görüldüğü karmaşık bir psikiyatrik bozukluktur. Bu durum, kişide hem şizofreniye ait gerçeklik algısının bozulduğu belirtiler hem de bipolar bozukluk veya majör depresyon gibi duygusal değişikliklerle kendini gösterir. Şizoaffektif bozukluğu olan bireyler, ciddi ruhsal ve duygusal dalgalanmalar yaşarlar ve bu bozukluk, kişinin işlevselliğini önemli ölçüde etkileyebilir.
Şizoaffektif Bozukluğun Tipleri
Bipolar Tip: Bu tipte, şizoaffektif bozukluğun semptomları arasında manik epizodlar, hipomanik epizodlar ve bazen depresif epizodlar bulunur. Bipolar tipte olan hastalar hem şizofreni belirtileri gösterir hem de bipolar bozukluğun aşırı yüksek enerjili ve depresif dönemleri yaşarlar.
Depresif Tip: Bu tipte, yalnızca majör depresif epizodlar şizofreni semptomlarıyla bir arada görülür. Kişi, depresif ruh hali, ilgi kaybı, düşük enerji ve umutsuzluk gibi belirtiler yaşarken, aynı zamanda şizofrenik belirtiler de gösterebilir.
Şizoaffektif Bozukluğun Belirtileri
Şizoaffektif bozukluğun belirtileri, hem şizofreni hem de duygudurum bozukluklarına ait semptomları kapsar. Belirtiler şunlardır:
Şizofrenik Belirtiler:
Sanrılar: Gerçek dışı inançlar (örneğin, kişi başkaları tarafından izlendiğine ya da zarara uğratılacağına inanabilir).
Halüsinasyonlar: Gerçekte var olmayan şeyleri görmek, duymak ya da hissetmek.
Dağınık Düşünce: Mantıksız, tutarsız veya anlaşılması zor düşünce ve konuşmalar.
Davranış Bozuklukları: Garip veya düzensiz davranışlar, kişisel bakımda zorluklar.
Duygudurum Belirtileri:
Manik Epizodlar: Aşırı yüksek enerji, aşırı mutluluk ya da huzursuzluk, azalmış uyku ihtiyacı, düşünce ve konuşma hızlanması.
Depresif Epizodlar: Sürekli üzüntü, ilgi kaybı, enerji düşüklüğü, umutsuzluk, konsantrasyon zorlukları ve bazen intihar düşünceleri.
Şizoaffektif Bozukluğun Olası Nedenleri
Şizoaffektif bozukluğun kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli faktörlerin bir araya gelmesiyle geliştiği düşünülmektedir:
Genetik Yatkınlık: Ailede şizofreni, bipolar bozukluk ya da depresyon öyküsü olan kişilerde şizoaffektif bozukluk riski daha yüksektir.
Beyin Kimyası: Beyindeki kimyasal dengesizlikler, özellikle dopamin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin düzensizliği, bu bozuklukla ilişkilendirilebilir.
Çevresel Faktörler: Stresli yaşam olayları, travmalar ya da zorlayıcı sosyal ve duygusal durumlar, şizoaffektif bozukluğun ortaya çıkmasını tetikleyebilir.
Beyin Yapısı: Bazı araştırmalar, şizoaffektif bozukluğu olan bireylerde beynin yapısal farklılıklarının olabileceğini öne sürmüştür.
Bipolar Bozukluk ve Şizoaffektif Bozukluk Arasındaki Fark Nedir?
Bipolar Bozukluk: Sadece duygudurum değişiklikleri ile karakterizedir. Manik, hipomanik ve depresif epizodlar görülür, ancak şizofrenik belirtiler (sanrılar, halüsinasyonlar) yoktur.
Şizoaffektif Bozukluk: Hem şizofreni semptomları (sanrılar, halüsinasyonlar) hem de bipolar bozukluktaki gibi manik ya da depresif ataklar bir arada görülür.
Bu nedenle, şizoaffektif bozuklukta, bipolar bozukluk belirtilerine ek olarak şizofrenik belirtiler de vardır, bu iki bozukluk aynı anda ortaya çıkar.
Şizofreni ve Şizoaffektif Bozukluk Arasındaki Fark Nedir?
Şizofreni: Şizofreni, sadece sanrılar, halüsinasyonlar, dağınık düşünceler ve davranışlarla karakterizedir. Duygudurum değişiklikleri ya hiç yoktur ya da çok hafiftir.
Şizoaffektif Bozukluk: Şizofreniye ek olarak, manik ya da depresif epizodlar da bulunur. Şizoaffektif bozuklukta, kişi hem şizofrenik hem de duygudurum bozukluğu belirtileri gösterir.
Bu nedenle, şizofreni sadece psikotik belirtilerle kendini gösterirken, şizoaffektif bozuklukta bu belirtilere ek olarak ciddi duygusal dalgalanmalar yaşanır.
Şizoaffektif Bozukluk Nasıl Geçer?
Şizoaffektif bozukluğun tedavisi, psikotik ve duygudurum belirtilerinin yönetilmesine odaklanır. Tedavi süreci uzun süreli olabilir ve ilaç tedavisi ile psikoterapinin bir kombinasyonu genellikle en etkili yoldur. Tedavi seçenekleri şunlardır:
İlaç Tedavisi:
Antipsikotikler: Şizofrenik belirtilerin (sanrılar ve halüsinasyonlar) kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
Duygudurum Düzenleyiciler: Bipolar tip şizoaffektif bozuklukta, manik ve depresif atakları dengelemeye yardımcı olur.
Antidepresanlar: Depresif tip şizoaffektif bozuklukta, depresyonun hafifletilmesine yardımcı olabilir.
Psikoterapi:
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kişinin negatif düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeye yönelik terapi.
Destekleyici Psikoterapi: Kişinin günlük yaşamla başa çıkmasını kolaylaştıran, duygusal destek sağlayan bir terapi türüdür.
Aile Terapisi: Aile üyelerinin hastalıkla başa çıkma becerilerini geliştirmeyi amaçlar.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
Düzenli Uyku ve Sağlıklı Beslenme: Düzenli uyku, dengeli beslenme ve stres yönetimi şizoaffektif bozuklukta önemli rol oynar.
Destek Grupları: Benzer deneyimlere sahip bireylerle bir araya gelmek, sosyal destek sağlayarak iyileşme sürecini hızlandırabilir.
Şizoaffektif bozukluk, karmaşık bir ruhsal bozukluk olup, şizofreni ve duygudurum bozukluklarına ait belirtileri bir arada barındırır. Tedavi, ilaç kullanımı, psikoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile mümkündür. Erken teşhis ve etkili tedavi, hastaların daha iyi bir yaşam kalitesine ulaşmalarına yardımcı olabilir.
Metta Psikoloji Ekibi
