Görme kaybı yaşayan bireylerin bir kısmı, gözlerinin önünde canlanan hayaletimsi görüntülerle karşılaşabilir. Bu görüntüler bazen belirgin figürler, bazen de soyut şekiller olabilir. Ancak, gerçekte bu görüntülerin hiçbirinin fiziksel bir karşılığı yoktur. İşte bu ilginç ve rahatsız edici durum, Charles Bonnet Sendromu (CBS) olarak bilinir. Görme kaybına bağlı olarak ortaya çıkan halüsinasyonlar, kişinin zihinsel sağlığında bir bozukluk olmadığı halde deneyimlediği bir fenomen olarak dikkat çeker. Peki, bu sendrom tam olarak nedir, neden olur, nasıl teşhis edilir ve bu sendromla nasıl mücadele edilir?
Charles Bonnet Kimdir?
Charles Bonnet, 18. yüzyılda yaşamış bir İsviçreli doğa bilimci ve filozof olarak bilinir. Bonnet, 1760'lı yıllarda, yaşlı büyükbabasında gözlemlediği görsel halüsinasyonlarla ilgili yazılar kaleme aldı. Büyükbabası, kısmi görme kaybı yaşamasına rağmen, görsel olarak net ve ayrıntılı sahneler görmeye devam ediyordu. Charles Bonnet, büyükbabasının bu deneyimlerini sistematik olarak kayda geçirerek bilim dünyasına sundu. Bu durum, 1930'larda yapılan daha geniş çaplı çalışmalarla "Charles Bonnet Sendromu" olarak adlandırıldı.
Bonnet'nin gözlemleri, görsel halüsinasyonların görme kaybıyla nasıl ilişkili olabileceğini anlamaya yönelik önemli bir adım oldu. Bu sendrom, günümüzde özellikle yaşlı bireylerde, göz hastalıkları ya da görme yetisinde ciddi azalma yaşayan kişilerde sıkça görülmektedir.
Charles Bonnet Sendromu (CBS) Nedir?
Charles Bonnet Sendromu, görme yetisinde ciddi kayıplar yaşayan kişilerin, zihinsel bir bozukluk olmaksızın, görsel halüsinasyonlar deneyimlediği bir durumdur. Bu sendromda ortaya çıkan halüsinasyonlar, oldukça çeşitli olabilir: net bir insan yüzü, tanıdık manzaralar, hayvanlar veya soyut geometrik şekiller. Halüsinasyonların en ilginç yanı, gerçekçi ve ayrıntılı olmalarına rağmen, kişinin bu görüntülerin gerçek olmadığının farkında olmasıdır.
CBS, özellikle makula dejenerasyonu, glokom veya diyabetik retinopati gibi görme bozukluklarına sahip yaşlı bireylerde sık görülür. Ancak her görme kaybı yaşayan kişide CBS gelişmez. Sendromun ne kadar yaygın olduğu tam olarak bilinmese de görme kaybı olan bireylerin %10 ila %40’ında bu tür halüsinasyonlar ortaya çıkabilir.
Charles Bonnet Sendromu (CBS) Belirtileri
Charles Bonnet Sendromu'nun en temel belirtisi, görsel halüsinasyonlardır. Ancak bu halüsinasyonlar, diğer psikiyatrik bozukluklardaki halüsinasyonlardan farklıdır.
Görsel Halüsinasyonlar: Halüsinasyonlar genellikle karmaşık ve ayrıntılı olur. Örneğin, insanlar, hayvanlar, objeler veya soyut şekiller görünebilir. Bazı kişiler tanıdık sahneleri, bazıları ise hiç görmedikleri görüntüleri deneyimler. Görülen objeler genellikle hareketsizdir ve ses veya başka bir duyusal algı ile desteklenmez.
Gerçek Olduğunu Düşünmeme: Kişi, bu halüsinasyonların gerçek olmadığının farkındadır. Bu farkındalık, Charles Bonnet Sendromu’nu, şizofreni gibi psikiyatrik bozukluklardaki halüsinasyonlardan ayırır. Kişi, yaşadığı bu durumu mantık çerçevesinde değerlendirebilir.
Gece Veya Düşük Işıkta Yoğunlaşma: Halüsinasyonlar genellikle düşük ışık koşullarında veya geceleri daha belirgin hale gelir. Gözlerin kapalı olduğu anlarda dahi bu görüntüler sürebilir.
Görme Kaybına Eşlik Etme: CBS genellikle orta ila ileri düzey görme kaybı yaşayan bireylerde görülür. Bu yüzden halüsinasyonlar genellikle görme bozukluğu olan yaşlı bireylerde ortaya çıkar.
Charles Bonnet Sendromu (CBS) Ne Zaman Ortaya Çıkar?
CBS, herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir, ancak genellikle kişinin görme kaybı yaşamaya başlamasından kısa bir süre sonra halüsinasyonlar başlar. Özellikle göz ameliyatlarından sonra ya da görme yetisinin hızla azaldığı dönemlerde bu halüsinasyonlar yoğunlaşabilir. Bununla birlikte, bazen bu halüsinasyonlar yıllar sonra aniden başlayabilir.
Charles Bonnet Sendromu (CBS) Nedenleri
Charles Bonnet Sendromu'nun tam olarak neden ortaya çıktığına dair çeşitli teoriler vardır. En yaygın kabul gören teori, beynin görsel bilgiyi eksik aldığı durumlarda, boşluğu kendiliğinden doldurmaya çalıştığı yönündedir. Normalde beyin, görsel bilgiyi gözlerden alır ve bu bilgiye göre bir görüntü oluşturur. Ancak görme kaybı yaşandığında, beyin normalden az bilgi alır ve bu eksikliği hayali görüntülerle tamamlamaya çalışır.
CBS'nin nedenleri arasında şunlar yer alabilir:
Beynin Görsel Korteksinin Aktif Kalması: Görme kaybı olduğunda, beynin görme merkezleri (görsel korteks) hâlâ aktif kalmaya devam eder. Bu durum, beynin görsel korteksin uyarılmaya devam etmesi için kendi kendine hayali görüntüler üretmesine yol açabilir.
Görsel Bilginin Eksikliği: Beyin, görme kaybı yaşandığında, sürekli olarak azalan görsel girdiyi telafi etmeye çalışır. Eksik bilgiyle karşılaşan beyin, bu boşluğu doldurmak için halüsinasyonlar üretir.
Charles Bonnet Sendromu (CBS) Ortaya Çıkış Teorileri
CBS'nin ortaya çıkışını açıklayan birkaç farklı teori vardır:
Hiperaktif Beyin Teorisi: Görme kaybı olduğunda, görsel korteksin uyarılmaya devam etmek için fazla aktif hale geldiği düşünülür. Bu fazla aktivite, hayali görüntülerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Görsel Yoksunluk Teorisi: Beynin yeterince görsel bilgi almadığında, boşluğu doldurmak için halüsinasyonlar ürettiği teorisidir. Görme kaybı, bu "görsel açlığı" tetikler.
Serbest Görüntü Teorisi: Bu teori, beynin her zaman bazı görsel imgeleri serbest bıraktığını ancak normalde bu imgelerin gözlerden gelen bilgilerle bastırıldığını öne sürer. Görme kaybı yaşandığında, bu baskı ortadan kalkar ve imgeler halüsinasyon olarak görülmeye başlar.
Charles Bonnet Sendromu (CBS) Teşhisi
CBS’nin teşhisi genellikle, hastanın görme kaybı yaşadığı ve buna rağmen zihinsel bir bozukluk belirtisi olmadan görsel halüsinasyonlar deneyimlediği vakalarda konur. CBS teşhisinde, halüsinasyonların gerçek dışı olduğunun farkında olunması kritik bir faktördür. Teşhisi doğrulamak için genellikle bir göz doktoru veya nörolog devreye girer. Ayrıca, kişinin şizofreni veya diğer psikiyatrik hastalıkları dışlaması da önemlidir.
Charles Bonnet Sendromu (CBS) ile Mücadele
CBS’nin kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, bu durumla başa çıkmak için çeşitli stratejiler mevcuttur:
Bilgilendirme: CBS’li kişilerin, yaşadıkları halüsinasyonların normal olduğunu ve zihinsel bir bozukluktan kaynaklanmadığını öğrenmeleri büyük bir rahatlama sağlar. Bu bilinç, hastaların kaygılarını azaltır ve halüsinasyonlarla daha kolay başa çıkmalarına yardımcı olur.
Işık Düzeyini Artırmak: Halüsinasyonlar genellikle düşük ışıkta yoğunlaştığı için ortamın aydınlatmasını artırmak, bu görüntülerin şiddetini azaltabilir.
Odak Değiştirme: Kişi, halüsinasyonların farkına vardığında başka bir aktiviteye odaklanmak veya gözlerini kapatmak, halüsinasyonların geçici olarak ortadan kalkmasına yardımcı olabilir.
Gözlük veya Görsel Yardımlar: Gözlük veya başka görsel yardımlar, görme kaybını azaltarak halüsinasyonların sıklığını azaltabilir.
Terapötik Yaklaşımlar: Bazı durumlarda, terapi ve danışmanlık, kişinin halüsinasyonları daha iyi anlamasına ve onlarla başa çıkmasına yardımcı olabilir.
CBS İle Yaşam ve Gelecek
Charles Bonnet Sendromu, görme kaybı yaşayan bireylerde yaygın olarak görülen ancak sıklıkla yanlış anlaşılan bir durumdur. Halüsinasyonların zihinsel bir bozukluk olmadığının bilinmesi ve bu durumla başa çıkma stratejilerinin geliştirilmesi, CBS ile başa çıkmayı kolaylaştırır.
Metta Psikoloji Ekibi