Çocuklarda ve ergenlerde sık görülen psikolojik bozukluklar, bireylerin duygusal, sosyal ve akademik yaşamlarını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu bozukluklar erken tanı ve müdahale ile yönetilebilir, böylece çocuklar ve ergenler sağlıklı bir gelişim süreci geçirebilirler.
1. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
Belirtiler
Dikkat Eksikliği: Dikkatini toplamada zorluk, detayları kaçırma, unutkanlık.
Hiperaktivite: Yerinde duramama, aşırı hareketlilik.
Dürtüsellik: Sırasını bekleyememe, düşünmeden hareket etme.
Nedenler
Genetik Faktörler: Ailede DEHB öyküsü.
Beyin Yapısı ve Kimyası: Nörotransmitter dengesizlikleri.
Tedavi
İlaç Tedavisi: Stimulantlar ve non-stimulantlar.
Davranış Terapisi: Davranış yönetimi teknikleri ve ebeveyn eğitimi.
2. Anksiyete Bozuklukları
Türleri
Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB): Sürekli ve aşırı endişe.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu: Sosyal durumlarda yoğun korku ve kaçınma.
Ayrılık Anksiyetesi: Ebeveynlerden veya bakım verenlerden ayrılma korkusu.
Belirtiler
Fiziksel Belirtiler: Karın ağrısı, baş ağrısı, terleme.
Duygusal Belirtiler: Aşırı kaygı, huzursuzluk.
Nedenler
Genetik Yatkınlık: Ailede anksiyete bozukluğu öyküsü.
Çevresel Faktörler: Stresli yaşam olayları, ebeveyn kaygısı.
Tedavi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kaygı tetikleyicilerini ve düşünce kalıplarını yönetme.
İlaç Tedavisi: Antidepresanlar veya anksiyolitikler.
3. Depresyon
Belirtiler
Duygusal: Sürekli üzüntü, ilgi kaybı, düşük özsaygı.
Fiziksel: Yorgunluk, uyku sorunları, iştah değişiklikleri.
Davranışsal: Sosyal çekilme, okul performansında düşüş.
Nedenler
Biyolojik Faktörler: Genetik yatkınlık, beyin kimyası.
Psikososyal Faktörler: Travma, zorlayıcı yaşam olayları, aile içi sorunlar.
Tedavi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Olumsuz düşünce kalıplarını değiştirme.
İlaç Tedavisi: Antidepresanlar.
4. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)
Belirtiler
Sosyal İletişim: Göz teması kurmama, sosyal etkileşimlerde zorluk.
Davranışsal: Tekrarlayan davranışlar, rutinlere aşırı bağlılık.
Duyusal Hassasiyet: Ses, ışık veya dokunma gibi duyusal uyaranlara aşırı hassasiyet.
Nedenler
Genetik Faktörler: Ailede OSB öyküsü.
Nörobiyolojik Faktörler: Beyin gelişiminde farklılıklar.
Tedavi
Erken Müdahale: Özel eğitim programları.
Davranışsal Terapiler: Uygulamalı davranış analizi (ABA).
5. Yeme Bozuklukları
Türleri
Anoreksiya Nervoza: Aşırı kilo kaybı, yemek yememe.
Bulimiya Nervoza: Aşırı yeme atakları ve ardından kusma veya laksatif kullanımı.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu: Kontrolsüz yeme atakları.
Belirtiler
Fiziksel: Aşırı kilo kaybı, mide-bağırsak sorunları.
Duygusal: Düşük özsaygı, vücut imajı ile ilgili yoğun kaygı.
Nedenler
Biyolojik: Genetik yatkınlık.
Psikolojik: Düşük özsaygı, mükemmeliyetçilik.
Sosyal: Medya ve toplumsal güzellik standartları.
Tedavi
Beslenme Danışmanlığı: Sağlıklı yeme alışkanlıklarının yeniden öğrenilmesi.
Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi, aile terapisi.
6. Travma ve Stresle İlişkili Bozukluklar
Türleri
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Travmatik bir olaydan sonra yoğun korku ve kaçınma.
Akut Stres Bozukluğu: Travmatik olaydan sonra kısa süreli kaygı ve stres belirtileri.
Belirtiler
Fiziksel: Kalp çarpıntısı, terleme.
Duygusal: Korku, geri çekilme.
Davranışsal: Kaçınma, kabuslar.
Nedenler
Travmatik Olaylar: Fiziksel veya duygusal istismar, kazalar, doğal afetler.
Tedavi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Travma ile ilgili düşünceleri ve tepkileri yönetme.
Travma Odaklı Terapi: EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme).
7. Davranış Bozuklukları
Türleri
Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu (KOAH): Sürekli olarak itaatsizlik, öfke ve tartışmacı davranışlar.
Davranım Bozukluğu: Başkalarına zarar verme, kuralları çiğneme.
Belirtiler
Aşırı İnatçılık: Otoriteye karşı gelme, kural tanımama.
Saldırganlık: Fiziksel şiddet, vandalizm.
Nedenler
Genetik: Ailede benzer davranış sorunları.
Çevresel: Aile içi çatışmalar, disiplinsizlik.
Tedavi
Davranışsal Müdahaleler: Pozitif pekiştirme, davranış yönetimi stratejileri.
Aile Terapisi: Aile dinamiklerini ve iletişimini iyileştirme.
8. Zorlayıcı ve Tekrarlayıcı Davranışlar
Türleri
Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): Zorlayıcı düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri azaltmak için yapılan tekrarlayıcı davranışlar (kompulsiyonlar).
Belirtiler
Obsesyonlar: Kirlenme korkusu, düzen takıntısı.
Kompulsiyonlar: El yıkama, sayma, kontrol etme.
Nedenler
Genetik: Ailede OKB öyküsü.
Nörobiyolojik: Beyin yapısında ve işlevinde farklılıklar.
Tedavi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Obsesyon ve kompulsiyonları yönetme.
İlaç Tedavisi: Antidepresanlar.
Çocuklarda ve ergenlerde sık görülen psikolojik bozuklukların erken tanı ve tedavisi, onların uzun vadeli sağlığı ve esenliği için kritik öneme sahiptir. Ebeveynler, öğretmenler ve sağlık profesyonellerinin işbirliği, çocukların ve ergenlerin bu zorlu süreçlerde desteklenmelerine ve sağlıklı gelişimlerine yardımcı olabilir.
Metta Psikoloji Ekibi
